Göz tembelliği göz bozukluğu, şaşılık veya katarakt gibi çeşitli sebeplerle çocuklarda beyindeki görme merkezinin tam olarak gelişememesi ve görme azlığına verilen isimdir. Kritik dönem denen 3-7 yaş arasında tedavisi daha kolaydır. Bu sebeple çocukları küçük yaştan itibaren şikayetleri olmasa bile düzenli olarak muayene ettirmelidir. Unutulmamalı ki küçük bir çocuğun tek gözündeki görme azlığını kendiliğinden farketmesi kolay değildir.En önemli göz tembelliği sebebi 2 göz arasındaki numara farkıdır. Iki göz arasındaki hipermetrop ve/veya astigmat farkının büyük olması en sık ambliopi nedenidir. Bazen yüksek miyop ve miyopastigmatlarda da tembellik görülebilir. Göz kayması (şaşılık) da yaygın bir tembellik sebebidir. Sürekli tek gözün kayması, iki gözün de zaman zaman kaymasına göre tembellik riskini daha fazla arttırır. Çünkü sadece bir göz kayıyorsa beyin o gözü kullanmıyor demektir. Daha az görülen ama çok önemli bir ambliopi sebebi de doğuştan katarakttır. Ilk yaş görme gelişiminin en önemli dönemidir. Bunun için bütün çocuklar en geç 1 yaşına kadar göz muayenesi olmalıdır. Doğuştan kapak düşüklüğü veya korneada leke bulunması gibi sebeplerle de tembellik oluşabilir.
Ambliopi (Göz Tembelliği) Tedavisi
Tedavideki amaç hem tembelliğin sebebini ortadan kaldırmak, hem de tembelliğin kendisini tedavi etmektir. Gözde numara bulunmasına bağlı hastalarda ilk yapılacak doğru gözlüğü belirlemektir. Şaşılık durumunda gözlükle kısmen fayda sağlanabilse de genellikle cerrahi gerekir. Kataraktı bulan hastalarda cerrahi tek seçenektir. Kapak ve kornea bozukluna bağlı tembellikte de genellikle cerrahi gerekir.Sebep ne olursa olsun sonuçta beyindeki görme korteksi tam olarak gelişemez. Bunun temel sebebinin sağlam gözün hasta gözü beyin düzeyinde baskılaması olduğu düşünülmektedir. Sonuç olarak hemen her zaman günlük yaşantımızda hayati önemi olan 3 boyutlu görme (derinlik hissi) ve cisimleri daha rahat ayırt etmemizi sağlayan "kontast duyarlılık" bozulur. Ayrıca el-göz koordinasyonu ve uzaysal konum algılaması gibi global hareket algılaması bozuklukları oluşabilir. Göz tembelliği hastalarının yetişkin hayatta derinlik hissi gerektiren pek çok işte başarılı olma şansı çok azdır.
Tembelliğin tedavisinde en yaygın kullanılan tedavi kapatma tedavisidir. Çalışmalarda ilk 7 yaşta günde 3-6 saat arası aralıksız kapatmanın görme seviyesini belirgin olarak arttırdığı gösterilmiştir. Bu sırada gözü çalıştıracak bilgisayar oyunu, yakından tv seyretme gibi hareket, renk ve ışıklı uyaranlar kapatmanın etkisini arttırır. Kapatma yapılan hastalar okul yaşında olduğu için arada en az 1 saat kitap okuma da diğer aktivitelere eklenmelidir. 7 yaşından sonra beyinde plastisite denilen gelişme ve öğrenme kapasitesi azaldığı için kapatmanın etkisi bitmemekte ancak azalmaktadır. Kapatma yapmayan/yapamayan çocuklarda diğer bir seçenek sağlam gözün görmesinin damla ile azaltılıp diğer gözün çalışmaya zorlanmasıdır. Kapatma veya damla ile kapatma görme seviyesini arttırabilse de maalesef derinlik hissi ve uzaysal algılamada gelişme sağlamamaktadır. Daha etkin kapatma yapabilmek veya yetişkinlerde de tembelliği tedavi edebilmek için bazı deneysel ilaçlar denenmiş ancak henüz başarılı bir ilaç bulunamamıştır. Geçmişte yoğun kullanılan CAM tedavisi ve Sinoptofor günümüzde daha nadir tercih edilmektedir.
Ambliyopi tedavisindeki en güncel yaklaşım Dikoptik tedavidir. Son yıllarda uygulanmaya başlanan ve iki gözü birden çalıştıran bilgisayar destekli ve 3 boyutlu bir tedavidir. Uygun hastalarda 10 yaşından sonra da etkili olabilmektedir. 3 boyutlu görmeyi geliştirmesi ve kapatma yapmayan çocuklarda daha rahat uygulanabilmesi en büyük artılarıdır. Genel olarak başlangıç görme seviyesi ne kadar yüksekse kazanç da o kadar yüksek olmaktadır. Bilimsel çalışmalarda kapatma çağındaki ve düşük görme keskinliği olan çocuklarda da kullanılmaktadır.